Fyrir réttu einu og hálfu ári stóð ég við rústir brúar sem orðið hafði fyrir sprengjuárás úr lofti. Brúin, sem var í einu úthverfa Baghdad, hafði náð yfir fljótið mikla, Efrat. Þessi brú var ein þeirra þrjú hundruð sem urðu fyrir árásum í Flóastríðinu og sem slík táknræn fyrir þá algjöru upprætingu stórmannvirkja sem átt sér stað á þeim 40 dögum sem stríðið stóð yfir.

Með mér í för var ungur íraskur læknir sem hafði án lyfja og tækja reynt að hlúa að þeim sjúku og særðu í stríðinu. Með því að spregnja orkuver í rúst fór ekki eingöngu rafmagnið heldur eyðilögðust einnig allar þær birgðir lyfja sem geyma þarf við ákveðið hitastig.

Læknirinn, Tariq að nafni, sagði að erfiðlegast stundin í stríðinu hefði verið er hann neyddist til að gera mikla aðgerð á konu við kertaljós og án allra deyfilyfja. Félagi hans, sem hélt á kertinu, hefði sagt: “Þegar ég stend og nærri lekur heitt vaxið yfir sjúklinginn. færi ég mig frá, sérðu þú ekki neitt.” Síðan bætti Tariq læknir við: “En ástandið er verra núna. Við vissum að stríðinu hlyti að ljúka en viðskiptabannið er að gera út af við okkur. Það er verið að gera að engu árangur tveggja áratuga og það er ekkert sem bendir til að þessa fari að ljúka.”

Læknirinn hefði í martraðardraumum sínum tæpast getað ímyndað sér að Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna léti eftirfarandi frá sér fara í júlímánuði 1993: “…vekur athygli á að ríkjandi [mæli] eru öll þau skilyrði sem teljast undanfari hungurneyðar…og að fjöldi Íraka neytir nú minni fæðu en þeir sem búa í flestum hungursneyðarsvæðum Afríku.”

Nú er tæpt ár liðið frá því að skýrsla þessi var birt og þeim raunveruleika sem nú blasir við verður eingöngu jafnað við ragnarök. Matvælaverð hefur fimmtán hundruð faldast. Fyrir bandaríska dolalra er hægt að kaupa svartamarkaðs dŽnara og fást 50.000 fyrir hverja hundrað dali. Þetta er 30 sentimentra stafli. Sá sem handleikur þennan verðlausa pappír fyllist skömm. Kuldalegri endurminningu um Þýskaland skýtur upp; um ferðatöskurnar sem fylla þurfti af verðlausum peningum til að hægt væri að kaupa einn brauðhleif eftir stríð.

Í anddyri Rashid-hótelsins þar sem útlendir gestir héldu til forðum er að finna eitt glæsilegasta safn fornmuna í heimi hér; gímsteinar, ljósmyndir, postulín, koffort, ljósakrónur, sjaldgæf teppi. Þetta eru erfðamunir millistéttarinnar sem nú væntir þess að þeir fáu útlendingar sem til Íraks koma séu tilbúnir til að kaupa þá fyrir dollara. Þannnig má tryggja afkomuna í einhverjar vikur.

Þeir sem áður höfðu allt til alls eru nú að deyja úr næringarskorti eða vegna skorts á lyfjum. Hinir fátæku hafa þegar yfirfyllt grafreitina.

Þetta er heimur mótsagna. Vegna olíuútflutningsbannsins er hægt að kaupa hér ódýrasta bensín í heimi, fullur tankur kostar nokkrar krónur. Þar sem helmingur drykkjarvatns í landinu er enn mengaður vegna þess að vatnsleiðslur gengu í sundur í sprengingahríðinni og taugaveiki og kólera eru að ná faraldursstigi kostar flasta með hreinu vatni meira en mánaðarlaun.

Á Showoka-markaðinum í einu af fátækustu hverfum Baghdad tekur því ekki að stilla appelsínunum upp. Áður kostuðu þær nánast ekkert, nú kostar kílóið 250 dínara. Venjuleg mánaðarlaun eru 200 dínarar.

Gullnu og fersku döðlurnar sem venjulega eru boðnar fram með jógúrt og mönnum eru gefnar þegar þeir fara í búðir eða fara í heimsókn hafa margfaldast í verði þannig að þær eru einfaldlega ekki lengur keyptar (600 afbrigði er að að finna í Írak og má nýta döðlurnar í olíur ýmsar, sykur og önnur næringarefni). Jógúrt er ekki lengur að fá í Baghdad, hún hefur verið ófáanleg frá því mjólkurbúið var fyrir sprengjuárás.

Komin er fram í Írak ný sjúkdómalýsins. Viðurstyggilega útblásin börn sem þjást af langvarandi næringaraskorti eru flutt í sjúkrahús. Læknarnir kalla þau “sykurbörnin”. Þar sem 450 grömm af mjólkurdufti kosta nú 1.200 dínara gefa örvæntingarfullar mæðurnar börnum sínum sykurvatn eða sykurte. Þau svelta og ná ekki eðlilegum þorska. “Sykurbörnin” deyja öll.

Dánartíðni ungbarna hér í Baghdad er meira en tölfræðin ein. Hún er gapandi sár á sjálfri þjóðarsálinni. Kona ein gekk með látið barnið sitt um götur borgarinnar í tvo daga, öldungis vitskert í harmi sínum. Önnur kona eignaðist tvíbura sem voru fullkomnir en smávaxnir. En það var ekki útfjólublátt ljós í hitakassanum, sem er nauðsynlegt til að halda upp hitastiginu og perurnar voru fluttar inn frá Vesturlöndum. Vegna þess að eina peru vantaði þurfti hún að sitja og horfa á, fyrst annað barnið og síðan hitt, deyja á inna við viku.

Næringarskorturinn gerir að verkum að konur geta ekki gefið börnum sínum brjóst og verðbólgan kemur í veg fyrir að þær geti gefið þeim mjólkurduft. Á árunum 1991 og 1992 er taliðk, samkvæmt tölum Sameinuðu þjóðanna, að hundrað þúsund börn innan fimm ára aldurs hafi dáið vegna refsiaðgerðanna. Samkvæmt nýlegum tölum, sem enn hafa ekki verið staðfestar, deyja nú 220 börn á dag af þessum sökum.

Ef segja má að appelsínur séu dýrar verður ekki annað sagt en allt það sem inniheldur hvítu kosti stjarnfræðilegar upphæðir. Geitarostur sem seldur er í kilóatali og er grundvallarfæða kostar næstum 200 dínara kílóið. Kindakjöt, sem notað er bókstaflega í milljón rétti, er aðeins til í endurminningunni. Fiskur úr Tigrís, fljótinu sem rennur í gegnum Baghdad, er líkt og eggið og annað sem tilheyrir fortíðinni.

Drengur, á að gíska fimm ára, kom inn í litla matvörubúð árla dags með fimm dínara í höndunum, sem er umtalsverð upphæð í þessu hverfi. Hann var sýnilega stoltur vegna þess að vera að sinna svo mikilvægu verkefni. Fyrir seðilinn fékk hann eitt egg sem hann bar til dýra, mjög varlega. En hann missti það. Hann kastaði sér grátandi á gólfið og reyndi að safna egginu saman í hendurnar smáu. Ég gramsaði í vösum mínum en búðareigandinn rétti honum annað egg.

Æskan er látin í Írak. Fyrir 1991 var næringarskortur nánast óþekkt fyrirbrigði í landinu og mátti rekja þann árangur til “Árs barnsins” árið 1979. Læsi hafði farið hraðvaxandi og skólaganga var almenn. Nú má alls staðar sjá grindhoruð börn. Þau betla eða selja sígarettur en þær eru núna með í matarskammtinum sem stjórnvöld útdeila í hverjum mánuði, hrísgrjónum, olíu, tei og einu sápustykki. Afmælisveislur eru ekki lengur haldnar. Það er enginn matur til og engir peningar til að kaupa gjafir – og börnin hafa flúið æskuna.

Þessi fjögurra ára betlari sem bursta skó fyrir framan hótelið mitt og heldur á kassa sem er næstum helmingi stærri en hann, er nýtt fyrirbrigði í Írak. Líkt og glæpir voru betlarar á götunum undantekning áður en refsiaðgerðirnar tóku að segja til sín.

Hinn heimsþekkti barnasálfræðingur, Magne Raudalen, sem starfar við rannsóknastofnun í Bergen í Noregi segir “Hvergi í heiminum er að finna börn sem hafa orðið fyrir viðlíka áfalli. Ástand þeirra er jafnvel verra en í ríkjum fyrrum Júgoslavíu og þau hafa orðið fyrir meiri skaða en börn sem hafa horft upp á foreldra sína myrta.”

Í UNICEF-byggingunni í Baghdad er yfirlýstum markmiðum stofnunarinnar komið fyrir á áberandi stað. “Fyrst og fremst: Líf, von, þróun, virðing, jafnrétti og réttlæti konum og börnum til handa.”